Grenzenlos bewegen arbeiten unternehmen Grenzeloos bewegen werken ondernemen
←
→
Transkription von Seiteninhalten
Wenn Ihr Browser die Seite nicht korrekt rendert, bitte, lesen Sie den Inhalt der Seite unten
D NL 20 13 Grenzenlos Grenzeloos bewegen bewegen arbeiten werken unternehmen ondernemen ENTWICKLUNGSPLAN ONTWIKKELINGSPLAN www.charlemagne-grenzregion.eu www.charlemagne-grensregio.eu
Grenzenlos Grenzeloos bewegen bewegen arbeiten werken unternehmen ondernemen ENTWICKLUNGSPLAN ONTWIKKELINGSPLAN
INHALTSVERZEICHNIS Grußwort 06 KAPITEL 1 Einleitung 08 KAPITEL 2 Wer sind die Partner? 12 KAPITEL 3 Welchen Herausforderungen stellt sich die Charlemagne Grenzregion? 18 KAPITEL 4 Welche Rolle spielt sie im euregionalen Kontext? 21 KAPITEL 5 Wir arbeitet die Charlemagne Grenzregion? 26 KAPITEL 6 Was sind die Themen, Ziele und Projekte? 31 KAPITEL 7 Fazit 43 Quellenverzeichnis 44
INHOUDSOPGAVE Welkomstwoord 06 HOOFDSTUK 1 Inleiding 08 HOOFDSTUK 2 Wie zijn de partners van Charlemagne Grensregio? 12 HOOFDSTUK 3 Wat zijn de uitdagingen voor Charlemagne Grensregio? 18 HOOFDSTUK 4 Welke rol speelt Charlemagne Grensregio in de Euregionale context? 21 HOOFDSTUK 5 Hoe werkt Charlemagne Grensregio? 26 HOOFDSTUK 6 Wat zijn de thema‘s, doelen en projecten van Charlemagne Grensregio? 31 HOOFDSTUK 7 Conclusie 43 Bronvermelding 44
D GRUSSWORT Sehr geehrte Damen und Herren, vor Ihnen liegt der Entwicklungsplan für die Charlemagne Grenzregion. Der Entwicklungsplan soll als Leitfaden für die Zusammenarbeit der Deutschsprachigen Ge- meinschaft Belgiens, der Städte Aachen, Heerlen und Vaals sowie der beiden Städteregionen Aachen und Parkstad Limburg dienen. 2010 hatten wir uns zum Ziel gesetzt, unsere Kooperation zu strukturieren und zu verbessern. Unsere Erfahrung lehrt, dass das gemeinsame Potenzial aufgrund nationaler Hürden häufig nicht optimal ausgeschöpft wird und dass grenzüberschrei- tende Zusammenarbeit kein Selbstläufer ist. Unser Ziel ist es, dass sich die einzelnen Regionen stärker aneinander annähern und sich zu einem gemeinsamen Wirtschaftsraum weiterentwickeln. Dies ist kein einfaches Vorhaben und lässt sich sicher nicht kurzfristig realisieren. Die heutige Charlemagne Grenzregion ist das Er- gebnis einer jahrelangen Kooperation. In ihrem Rahmen wollen wir in den Bereichen Wirtschaft, Arbeitsmarkt und Infrastruktur konkrete Projekte initiieren, ohne dafür unnötig zusätzliche Einzelstrukturen zu schaffen. Nach den ersten Ergebnissen wird mit dem Entwicklungsplan nun ein Handlungskonzept für die weitere Zusammenarbeit vorgelegt. Der Plan beschreibt nicht nur die gemeinsamen langfristigen Ziele der Partner, sondern enthält auch eine Liste mit konkreten Maßnahmen. Bei der Ausarbeitung des Entwicklungsplans wurde ausdrücklich der Dialog mit mehreren Partnern aus der Grenzregion gesucht, um in Erfahrung zu bringen, welche bedeutsamen Entwicklungen und Engpässe auf der Ebene der grenzüberschreitenden Zusammenarbeit eine Rolle spielen. Wir danken allen Beteiligten für ihre Anregungen und für die Unterstützung mit ihrem Wissen! Der Entwicklungsplan erhebt keineswegs Anspruch auf Vollständigkeit, sondern ist als ständige Einladung an alle Partner zu verstehen, mit ihren Ideen die weitere Entwicklung unserer Grenzregion zu fördern. Wir wünschen Ihnen angenehme Lektüre. Marcel Philipp Oberbürgermeister der Stadt Aachen Stellv. Vorsitzender der Charlemagne Grenzregion
NL 06 / 07 WELKOMSTWOORD Geachte dames en heren, Voor u ligt het ontwikkelingsplan van Charlemagne Grensregio. Dit ontwikkelingsplan vormt de leidraad voor de samenwerking tussen de Duitstalige Gemeen- schap België, gemeenten Aken, Heerlen en Vaals, en de Stadsregio’s Aken en Parkstad Limburg. In 2010 hebben wij ons tot doel gesteld om de onderlinge samenwerking naar een hoger niveau te tillen en de gemeenschappelijke ambities beter te realiseren. Onze ervaring heeft ons gele- erd dat als gevolg van nationale obstakels het gemeenschappelijk potentieel vaak niet optimaal wordt benut, en dat grensoverschrijdende samenwerking geen vanzelfsprekende zaak is. Onze doelstelling, namelijk het naar elkaar toe laten groeien van de verschillende regio’s en het doorontwikkelen van één economische ruimte, is geen eenvoudige opgave en zeer zeker geen van korte termijn. Het huidige Charlemagne-samenwerkingsverband is het resultaat van jaren van samenwerking, waarin wij concrete projecten op het vlak van economie, arbeidsmarkt en infrastructuur willen opzetten, zonder daarvoor al te veel structuur in het leven te roepen. Na de eerste concrete resultaten biedt dit ontwikkelingsplan een duidelijke richting voor verdere samenwerking. Het omschrijft niet alleen de lange-termijnambitie die de partners met elkaar delen, maar voorziet tevens in een lijst met concrete actiepunten. In de opzet van het ontwikkelingsplan is nadrukkelijk de dialoog gezocht met verschillende par- tijen in de grensregio om te ervaren welke belangrijke ontwikkelingen en knelpunten op het vlak van de regionale, grensoverschrijdende samenwerking spelen. We bedanken alle betrokkenen voor de inbreng van hun kennis en ideeën! Het ontwikkelingsplan is echter niet uitputtend: het is een ‘levend document’ en een blijvende uitnodiging voor partijen om ideeën aan te dragen die de verdere ontwikkeling van onze grensregio ten goede komen. Dr. Gerrit van Vegchel Vorsitzender der Städteregion Parkstad Limburg Vorsitzender der Charlemagne Grenzregion
D NL 01 01 KAPITEL 01 HOOFDSTUK 01 EINLEITUNG INLEIDING Die Charlemagne Grenzregion besteht aus der Stadt Charlemagne Grensregio bestaat uit de gemeente Aken Aachen und der StädteRegion Aachen, der Stadsregio en de StädteRegion Aachen, de Stadsregio Parkstad Parkstad Limburg, der Gemeente Heerlen, der Geme- Limburg, de gemeente Heerlen, de gemeente Vaals en ente Vaals und den Gemeinden der Deutschsprachigen de gemeenten van de Duitstalige Gemeenschap van Gemeinschaft Belgiens. Hier leben rund 800.000 Ein- België. In dit gebied wonen ongeveer 800.000 mensen. wohnerinnen und Einwohner. Mit einer Gesamtlänge von Het gebied heeft een lengte van ruim 100 km en wordt über 100 km durchziehen nationale Grenzen den Raum. doorkruist door een aantal landsgrenzen. Deze grenzen Sie prägten und prägen damit das Landschaftsbild und hebben decennialang een duidelijke stempel gedrukt op das Leben der Menschen seit Jahrzehnten. Während in het landschap en het leven van de mensen in dit ge- den Nachkriegsjahren militärische Absicherung, Feind- bied, en doen dat nog steeds. In de jaren na de Tweede seligkeit und Schmuggel das Grenzbild bestimmten, Wereldoorlog werd het grensbeeld vooral bepaald door haben Austausch, Verständigung und das Schengener militaire grensbewaking, vijandigheden en smokkel. Abkommen bis heute dazu geführt, dass man die Tegenwoordig merk je nauwelijks meer dat je de grens Grenzüberschreitung fast nicht mehr bemerkt. passeert; daar hebben uitwisseling, toenadering en het Die Grenzen sind nahezu unsichtbar. Schengenverdrag voor gezorgd. Doch nur auf den ersten Blick. Tatsächlich existieren die De grenzen zijn vrijwel onzichtbaar geworden, maar nationalen Grenzen fort und wirken sich nachteilig auf schijn kan bedriegen. Want de nationale grenzen be- Menschen, Unternehmen und Gemeinden in nationalen staan nog wel degelijk, en dat heeft nadelige gevolgen Randlagen aus. Die üblichen Pendlerströme zwischen voor de mensen, bedrijven en gemeenten in de grens- Oberzentren und Umland reißen praktisch an den na- gebieden. De gebruikelijke forenzenstromen tussen tionalen Grenzen ab. Gewerbe und Einzelhandelsplanung stedelijke knooppunten en hun directe omgeving houden verlaufen in unmittelbarer Nachbarschaft weitgehend bijna allemaal abrupt op bij nationale grenzen. Er vindt unabgestimmt. Synergiepotentiale zwischen benachbar- vaak geen afstemming plaats van het beleid ten aanzien ter Wirtschaft und auch Wissenschaft werden im Ver- van beddafstemming en detailhandel, ook als bedrijven gleich zum nationalen Kontext nur unzureichend genutzt. in elkaars directe nabijheid liggen. In vergelijking met Bei der Infrastrukturplanung geht der Blick oft in Rich- de nationale context wordt vaak onvoldoende gebruik tung der weiter entfernten nationalen Interessen und gemaakt van de synergiemogelijkheden die buurlanden Pläne, anstatt in Richtung der lokalen und regionalen elkaar op het gebied van economie, maar ook van weten- Bedürfnisse. Dieses Auseinanderfallen funktionaler und schap, te bieden hebben. En bij het infrastructuurbeleid territorial-administrativer Strukturen, sowie die Sprach- is de blik vaak gericht op verder weg gelegen nationale barrieren ergeben für die unmittelbar grenzanliegenden belangen en beleid, in plaats van op de lokale en regio- Gebiete Wettbewerbsnachteile. nale behoeften dichtbij. Door deze discrepantie in func- tionele en territoriaal-administratieve structuren, maar Auch wenn selten echte Zweifel am Sinn von Kooperati- ook door de taalbarrières, hebben de gebieden die direct onen über Grenzen hinweg bestehen, so ist grenzüber- aan de grens liggen, een concurrentienadeel. Hoewel schreitende Kooperation kein Selbstzweck. Sie braucht men meestal wel het nut inziet van samenwerking over
08 / 09 Ziele und konkretisierte Inhalte, um bei allen Mühen, die grenzen heen, is grensoverschrijdende samenwerking Kooperationen solcher Art auch immer mit sich bringen, geen doel op zich. Zij moet doelgericht zijn, met concrete die Interessen und Absichten der Beteiligten zum Aus- inhoud, om ervoor te zorgen dat ondanks alle hobbels die druck zu bringen. dit soort samenwerking nu eenmaal met zich meebrengt, de belangen en bedoelingen van de partners centraal Ziel der Charlemagne Grenzregion ist es, diesen fortbe- blijven staan. stehenden Grenzgraben auf der lokalen Verwaltungs- Charlemagne Grensregio heeft ten doel om deze nog ebene zu reduzieren. Komplementär zu den euregionalen altijd bestaande grensbarrières op lokaal bestuursniveau Strukturen sollen Informationsaustausch und Koopera- zo veel mogelijk terug te dringen. Complementair aan tion lokal, direkt und operativ befördert werden. Durch de Euregionale structuren moeten informatie-uitwis- die Fokussierung auf die Bereiche Wirtschaft, Arbeit und seling en samenwerking lokaal, direct en operationeel Infrastruktur soll es gelingen, erste sichtbare Schritte worden gestimuleerd. Door zich te richten op economie, in der Weiterentwicklung des gemeinsamen grenzüber- werkgelegenheid en infrastructuur, zou de regio erin schreitenden Raumes zu erzielen. Die Charlemagne moeten slagen om snel maatregelen te nemen die de Grenzregion will bis 2025 zu einem Vorbild für grenznahe ontwikkeling van de gezamenlijke grensoverschrijdende Zusammenarbeit in Europa werden. ruimte stimuleren. Charlemagne Grensregio wil in 2025 uitgegroeid zijn tot een voorbeeld voor andere regio‘s in Den Vorbildcharakter erreicht sie durch: Europa ten aanzien van de vraag hoe samenwerking in een grensgebied eruit kan zien. ihre pragmatische Vorgehensweise „von unten“, indem sie selbst anpackt, was in ihrem Gestaltungs- Deze voorbeeldfunctie wil de regio realiseren door: spielraum liegt und gemeinsam vorgeht, wo andere gewonnen werden müssen, een pragmatische ‚bottom-up‘-werkwijze: zelf aan- pakken wat binnen haar speelruimte ligt en samen met wirksame und nachhaltige Strategien, die zu anderen een oplossing vinden wanneer medewerking konkreten Verbesserungen für die Menschen van andere partijen noodzakelijk is; und Unternehmen in der Region führen und effectieve en duurzame strategieën die een concrete Einbindung aller interessierten Akteure in der Region verbetering betekenen voor de mensen en bedrijven in und Offenheit für kooperative Vorgehensweisen, de regio, en in die grenzüberschreitend diejenigen einbezogen werden, die jeweils für beste Lösungen gebraucht het betrekken van alle geïnteresseerde actoren in de werden. Hierfür setzen die handelnden Akteure auf regio en open staan voor samenwerking door middel Transparenz, Kommunikation und Beteiligung. van het grensoverschrijdend inschakelen van diegenen die in het betreffende geval de beste oplossing kunnen So sollen die Attraktivität und die wirtschaftliche Ent- bieden. Hiervoor is het belangrijk dat de betrokken ac- wicklung des gemeinsamen Raums gefördert, das toren transparantie, communicatie en participatie hoog grenzüberschreitende Arbeiten und Leben erleichtert in het vaandel hebben. und die Abstimmung über Planungen und Entwicklungen in der Region verbessert werden. Op die manier moeten de aantrekkelijkheid en economi- Der hier vorliegende Entwicklungsplan zur Charlema- sche ontwikkeling van het gebied worden gestimuleerd, gne Grenzregion wurde in einem partizipativen Prozess moet grensoverschrijdend werken en wonen eenvoudiger begleitet, beraten und strukturiert durch das Institut für worden gemaakt en moet de afstemming over beleid en Organisationskommunikation, IFOK, Bensheim erarbei- ontwikkelingen in de regio worden verbeterd. tet. Expertinnen und Experten unterschiedlicher Fach- richtungen, Vertreterinnen und Vertreter der Politik und De opstelling van dit ontwikkelingsplan voor Charlema- Verwaltungsmitarbeiter aller Teilregionen, die in der gne Grensregio werd in overleg met partijen begeleid en Grenzregion Charlemagne leben, arbeiten und alltäglich gestructureerd door het Institut für Organisationskom- die Hindernisse einer Grenzregion erfahren, aber auch munikation (IFOK) in Bensheim, dat ook een adviserende die Stärken und Potentiale dieser Region kennen und er- rol speelde. Deskundigen uit diverse vakgebieden, ver- kennen haben mitgewirkt und das Dokument durch ihre tegenwoordigers uit de politiek en beleidsmedewerkers Erfahrungen, Hinweise, Ideen und auch kontroversen uit alle deelregio‘s van Charlemagne Grensregio hebben Diskussionen bereichert. In Interviews und Workshops hieraan meegewerkt. Deze mensen wonen en werken wurden die unterschiedlichen Blickwinkel auf die Region zelf in het gebied en hebben iedere dag te maken met wie der Ist-Zustand, Zukunftsperspektiven und vor allem de obstakels die een grensgebied met zich meebrengt, al
Hinweise zu Projektideen und möglichen Kooperationen kennen zij ook de kracht en het potentieel van dit gebied. zusammengetragen. Zij hebben het document verrijkt met hun ervaringen, Parallel zu den Workshops wurde der Entwicklungsplan opmerkingen, ideeën, maar soms ook kritische noten. geschrieben. Er zeigt die spezifischen Hindernisse der Door middel van interviews en workshops werden de Grenzregion und ebenso die Stärken und Potentiale auf. verschillende gezichtspunten ten aanzien van de regio Vor allem jedoch enthält er Vorschläge, um die vorhande- geïnventariseerd, zoals de bestaande situatie en toekom- nen Grenzbarrieren zu mindern und die Stärken und Po- stperspectieven, maar bovenal aanzetten tot project- tentiale zu entfalten. Der vorliegende Entwicklungsplan ideeën en mogelijke vormen van samenwerking. stellt ein wachsendes Dokument dar, welches kontinuier- Parallel aan de workshops werd het ontwikkelingsplan lich gemeinsam weiterentwickelt werden soll. uitgewerkt. In dit plan worden niet alleen de specifieke obstakels van de grensregio uiteengezet, maar ook haar Der Entwicklungsplan spannt den Bogen von der kracht en potentieel. Het plan bevat echter met name Darstellung der Partner der Charlemagne Grenzregion voorstellen om de bestaande grensbarrières zoveel mo- (Kapitel 2), den besonderen Herausforderungen, aber gelijk te slechten en de sterke punten en het potentieel auch Potenzialen der Charlemagne Grenzregion van de regio tot bloei te laten komen. Dit ontwikkelings- (Kapitel 3) über die Gestaltung der Zusammenarbeit, plan is bedoeld als een ‚levend document‘, dat voortdu- Motivation, Vision sowie Ziele und sich daraus ableitende rend samen verder moet worden ontwikkeld. Maßnahmen und Projekte (Kapitel 4-6) und ein abschlie- ßendes Fazit (Kapitel 7). Het ontwikkelingsplan begint met het beeld dat de part- ners schetsen van Charlemagne Grensregio (hoofdstuk 2), benoemt daarna de specifieke uitdagingen, maar ook het potentieel van Charlemagne Grensregio (hoofdstuk 3), gaat vervolgens in op de concrete invulling van de samenwerking, motivatie, visie en doelstellingen alsme- de de maatregelen en projecten die hieruit voorvloeien (hoofdstuk 4-6), om uiteindelijk af te ronden met een conclusie (hoofdstuk 7).
10 / 11 GRENZREGION CHARLEMAGNE GRENSREGIO CHARLEMAGNE
D NL 02 02 KAPITEL 02 HOOFDSTUK 02 WER SIND DIE PARTNER? WIE ZIJN DE PARTNERS? AACHEN Aachen is een onie zwaar er over her en volg dat datin te Aachen ist eine kreisfreie Stadt im nordrhein-westfäli- Aken is een zogenaamde ‚kreisfreie Stadt‘ in Regie- schen Regierungsbezirk Köln. Mit rund einer Viertelmilli- rungsbezirk Köln (Noordrijn-Westfalen). De stad heeft on Einwohnern aus fast 160 Nationen bildet sie das Ober- ongeveer 250.000 inwoners, met bijna 160 verschillende zentrum im niederländisch-belgisch-deutschen Dreieck. nationaliteiten, en is daarmee een belangrijk stedelijk Aachen, die Stadt Karls des Großen, kann auf über 2000 knooppunt in het Nederlands-Belgisch-Duitse grensge- Jahre Stadtgeschichte zurückblicken und besitzt ein bied. Aken, stad van Karel de Grote, heeft een geschie- damit verbundenes kulturelles, archäologisches und denis die ruim 2000 jaar teruggaat, en heeft als gevolg architektonisches Erbe. Mit dem Dom als Weltkulturerbe daarvan een rijk cultureel, archeologisch en architecto- ist die Stadt ein attraktives Ziel für Touristen. nisch erfgoed. De Dom staat op de Werelderfgoedlijst, hetgeen er mede voor zorgt dat de stad een belangrijke Vier Hochschulen mit über 60.000 Lernenden und toeristische trekpleister is. Lehrenden, zahlreiche Forschungseinrichtungen und High-Tech-Firmen bestimmen maßgeblich die Gegen- Daarnaast worden het heden en de toekomst van de stad wart und Zukunft der Stadt. Innovation und praktischer in belangrijke mate bepaald door de aanwezigheid van Technologietransfer für die Wirtschaft haben in der vier instellingen voor hoger onderwijs (met ruim 60.000 Hochschulstadt Aachen eine lange Tradition. So eröff- studenten en docenten), diverse onderzoeksinstellingen nete 1983 hier das erste bundesdeutsche Technologie- en high-techbedrijven. Deze universiteitsstad kent een zentrum. Die Wissenschaft hat den Strukturwandel vom lange traditie op het gebied van innovatie en praktische Bergbaugebiet hin zu einer Technologieregion geprägt technologie- en kennisoverdracht voor het bedrijfsle- und ist heute stärkster Wirtschaftsfaktor. ven. Zo werd hier in 1983 het eerste technologiecentrum in West-Duitsland geopend. De wetenschap heeft een Die RWTH, Exzellenz-Universität in Forschung und cruciale rol gespeeld bij de structuurverandering van Lehre, größter Arbeitgeber und Ausbilder in der Regi- mijnbouwgebied tot technologieregio die het gebied heeft on, betreibt mit dem RWTH Aachen Campus Projekt doorgemaakt, en is nu de sterkste economische factor. das größte Hochschulerweiterungsprojekt Europas. Mit einem Gesamtwert von rd. 2 Mrd. Euro auf 800.000 qm in Op de RWTH, topuniversiteit op het gebied van onderzoek 19 Forschungsclustern ist das Campus Projekt ein wich- en onderwijs, en tevens grootste werkgever en opleider tiger Motor im Strukturwandel der ganzen Region. in de regio, vindt met het project RWTH Aachen Campus het grootste universiteitsuitbreidingsproject in Europa plaats. Met een totale waarde van ongeveer 2 miljard euro over 800.000 m2 en 19 onderzoeksclusters verde- eld speelt het Campus-project een belangrijke rol in de structuurverandering van de regio als geheel.
12 / 13 DG BELGIEN Die Deutschsprachige Gemeinschaft (DG) ist ein Glied- De Duitstalige Gemeenschap (DG) is een deelstaat van staat Belgiens. Sie liegt im Osten des Landes auf einer België. De DG ligt in het oosten van het land, heeft een Fläche von 854 km² - an den Grenzen zu Deutschland, oppervlakte van 854 km², en grenst aan Duitsland, Ne- den Niederlanden und Luxemburg. Amts-, Schul- und derland en Luxemburg. De officiële voertaal in bestuur, Gerichtssprache ist Deutsch. Als Region mit Gesetz- onderwijs en rechtbanken is Duits. Als regio met wet- gebungshoheit verfügt die DG über eine weitreichende gevingsbevoegdheid wordt de DG gekenmerkt door een Autonomie mit einem Parlament, einer Regierung und hoge mate van autonomie, met een eigen parlement, re- einer Verwaltung. gering en bestuur. De DG hecht veel waarde aan interna- tionale samenwerking. Het gebied ligt in het hart van een Die DG legt großen Wert auf internationale Zusammen- grensoverschrijdende arbeids- en dienstverleningsmarkt. arbeit. Sie liegt im Herzen eines grenzüberschreiten- De DG is onder andere lid van de Euregio Maas-Rijn en de den Arbeits- und Dienstleistungsmarktes. So ist die DG Grande Région Saar-Lor-Lux. Mitglied der Euregio Maas-Rhein und der Großregion Saar-Lor-Lux. De DG bevindt zich op het snijvlak van twee culturen: de Germaanse en de Romaanse. Van de bewoners wordt wel Die DG liegt am Schnittpunkt zweier Kulturen: der ger- gezegd dat zij ‚werken als Duitsers en leven als Fransen‘. manischen und der romanischen. Von den Bewohnern Er wonen 75.000 mensen, verdeeld over negen gemeen- sagt man, dass sie preußisch arbeiten und französisch ten. In veel dorpen zijn oude gebruiken en tradities nog leben. In den neun Gemeinden leben rund 75.000 Einwoh- stevig geworteld. Er is een zeer actief verenigingsleven en ner. Brauchtum und Tradition sind in den vielen Dörfern veel mensen doen vrijwilligerswerk. fest verankert. Hier gibt es ein sehr aktives Vereinsleben und viel ehrenamtliches Engagement. Toeristen zoeken in de Duitstalige Gemeenschap met name rust en ontspanning. De regio biedt echter ook veel Touristen finden in der Deutschsprachigen Gemeinschaft mogelijkheden voor actieve vakanties. vor allem Ruhe und Erholung. Die Region bietet sich De belangrijkste toeristische trekpleisters zijn de heer- ebenso für einen sportlichen Aktivurlaub an. Die größten lijke keuken en het prachtige landschap, dat zich met touristischen Trümpfe sind die hervorragende Gastro- name via de RAVeL-fietsroutes uitstekend laat verkennen. nomie und die herrliche Landschaft. Diese lässt sich auf De DG heeft zeer uiteenlopende bezienswaardigheden: den RAVeLRadwanderwegen wunderbar erkunden. Die de kastelen, kerkjes en musea zijn een bezoek meer dan DG hat auch eine Vielfalt an Sehenswürdigkeiten zu bie- waard. ten: Burgen, Kapellen und Museen warten auf die Besu- cherinnen und Besucher.
HEERLEN Die Stadt Heerlen kann auf eine lange Geschichte zurück De gemeente Heerlen kent een lange geschiedenis: blicken: das römische Coriovallum lag an der Kreuzung in Romeinse tijden bekend als Coriovallum lag Heerlen von zahlreichen Handelsrouten. op het kruispunt van diverse handelsroutes. Heerlen bildet durch seine Lage, Größe und Funktion Door zijn ligging, omvang en functie vormt Heerlen het das Zentrum der Städteregion Parkstad Limburg. Mit hart van Parkstad Limburg. Met 89.000 inwoners is het 89.000 Einwohnern ist es die größte Gemeinde. In dem de grootste gemeente van deze stadsregio. Het gebied Areal zwischen Wohnboulevard und dem Gewerbegebiet tussen de woonboulevard en het bedrijventerrein Avantis Avantis liegen die meisten Arbeitsplätze Limburgs. Eine levert de meeste arbeidsplaatsen in Limburg op. Er is Anzahl großer Unternehmen und Organisation haben ihre een aantal grote bedrijven en organisaties gevestigd in Basis in Heerlen. Heerlen. Das Gesundheitswesen, der Dienstleistungssektor und De gezondheidszorg, de dienstverlenende sector en der Bereich der neuen Energie sind nach dem Einzelhan- duurzame-energiesector zijn naast de detailhandel de del die bedeutendsten ökonomischen Pfeiler der Stadt. belangrijkste economische pijlers van de stad. De Hoge- Die Hogeschool Zuyd und die Open Universiteit sind die school Zuyd en de Open Universiteit zijn de belangrijkste wichtigsten Bildungszentren. Auch auf dem Gebiet der onderwijsinstellingen. Ook op het gebied van toegepast Lehre und angewandten Forschung verfügt Heerlen über onderzoek en onderwijs kent Heerlen een kwalitatief große Qualitäten. Heerlen bietet darüber hinaus eine dy- hoogwaardig aanbod. Heerlen heeft daarnaast een dyna- namische Innenstadt, herausragende Gebäude der Stadt mische binnenstad met een aantal markante gebouwen, sind u.a. der Glaspalast und weitere Gebäude des Archi- zoals het glaspaleis en andere ontwerpen van architect tekten Frits Peutz sowie Kastell Hoensbroek. Frits Peutz, en natuurlijk Kasteel Hoensbroek. In wenigen Minuten erreicht man zudem die Natur- Binnen een paar minuten zit je midden in het natuur- schutzgebiete Brunsummerheide, Landgut Terworm gebied Brunssummerheide, landgoed Terworm of het oder dem Imstenraderwald. Außerdem erlebt Heerlen Imstenraderbos. Bovendien beleeft Heerlen sinds een seit den letzten Jahren einen „kulturellen Frühling“. Ein aantal jaar een ‚culturele lente‘. Dankzij een gevarieerd reiches Kulturangebot mit Veranstaltungen wie zum Bei- cultureel aanbod met evenementen als Cultura Nova of spiel “Culturanova”, oder “de Nieuwe Nor”, ein Pop-Po- de Nieuwe Nor, een poppodium met een sterke line-up, dium mit einem starken Line-up, ist Heerlen ein fester is Heerlen niet weg te denken uit het culturele landschap Bestandteil der kulturellen Szene Limburgs. van Limburg.
14 / 15 STÄDTEREGION AACHEN Die StädteRegion Aachen ist ein innovativer Gemeinde- De StädteRegion Aachen is een innovatief samenwer- verband und besteht aus den Städten Aachen, Alsdorf, kingsverband van gemeenten en bestaat uit de gemeen- Baesweiler, Eschweiler, Herzogenrath, Monschau, ten Aken, Alsdorf, Baesweiler, Eschweiler, Herzogenrath, Stolberg und Würselen sowie den Gemeinden Simmerath Monschau, Stolberg en Würselen alsmede de gemeen- und Roetgen. Seit dem 21. Oktober 2009 ist sie Rechts- ten Simmerath en Roetgen. Sinds 21 oktober 2009 is de nachfolgerin des Kreises Aachen. In der StädteRegion StädteRegion de rechtsopvolger van de Kreis Aachen. Aachen leben über eine halbe Million Menschen auf ca. In de StädteRegion Aachen wonen ruim een half miljoen 710 km². mensen op circa 710 km². Die StädteRegion schöpft einen erheblichen Teil ihrer De StädteRegion heeft een groot deel van haar aantrek- Attraktivität aus der Vielfalt des Lebensraumes. kelijkheid te danken aan de veelzijdigheid van het ge- Im Süden der StädteRegion Aachen ist die Eifel mit dem bied. In het zuiden van de StädteRegion Aachen bevindt Nationalpark Eifel als Destination für Natur und Erho- zich de Eifel, met het Nationalpark Eifel als natuur- en lung mit einer eigenständigen Organisation etabliert. Die recreatiegebied met een zelfstandige organisatie. De Stadt Aachen vermarktet sich eigenständig unter ande- gemeente Aken profileert zich zelfstandig in onder meer rem im Segment Städtetourismus sowie einem besonde- het segment stadstoerisme, maar ook als uitgelezen ren Schwerpunkt als Tagungsort für Geschäftsreisende locatie voor congressen en mensen op zakenreis. Daar- und Kongresse. Daneben werden über die Grünmetropo- naast worden via de Groenmetropool stappen gezet om le weitere Schritte zum Ausbau der Naherholungs- und de competenties op het gebied van recreatie en toerisme Tourismuskompetenzen im Norden und Osten der Städ- in het noorden en oosten van de StädteRegion verder te teRegion unternommen. ontwikkelen. Im Verbundraum Aachen werden neben Spitzentechnolo- In de Städteregion wordt niet alleen gewerkt aan de ontwik- gien wie Produktions- und Verfahrenstechnik, Rohstoff- keling van toptechnologieën, zoals productie- en proce- und Umwelttechnologien auch anerkannte Zukunftstech- stechnologie en grondstof- en milieutechnologie, maar is nologien wie Bio-, Medizin- und Lasertechnik, Mikro-/ er ook veel aandacht voor sterk toekomstgerichte techno- Nanotechnik, Automobil- und Informationstechnik in logieën, zoals bio-, medische en lasertechnologie, micro- / einer außergewöhnlichen Dichte entwickelt. nanotechnologie en auto- en informatietechnologie.
STADSREGIO PARKSTAD LIMBURG Die Parkstad Limburg ist eine der acht Städteregionen Parkstad Limburg is een van de acht stadsregio‘s van der Niederlande. Sie besteht aus den vier Städten Nederland. De stadsregio bestaat uit Brunssum, Heer- Brunssum, Heerlen, Kerkrade und Landgraaf und den len, Kerkrade en Landgraaf, met daarnaast de vier vier ländlichen Gemeinden Nuth, Onderbanken, Simpel- landelijke gemeenten Nuth, Onderbanken, Simpelveld veld und Voerendaal. Mit 255.000 Einwohnerinnen und en Voerendaal. Met 255.000 inwoners is het een van de Einwohnern ist es eines der einwohnerstärksten Gebiete dichtstbevolkte gebieden van Nederland. Tegelijk is er des Landes. Gleichzeitig gibt es im städtischen Raum in het stedelijk gebied veel groen, dat in nauwe verbin- viele Grüngebiete, die im starken Zusammenhang mit ding staat met de gebieden buiten de bebouwde kom. den Gebieten außerhalb der Ortschaften stehen: Met recht dus een ‚Parkstad‘. Bijna een vierde van alle eben eine echte „Parkstadt“. Fast ein Viertel aller Lim Limburgers woont in Parkstad Limburg. En dat betekent burger wohnt in der Parkstad Limburg. Das bietet ein een groot potentieel aan arbeidskrachten. Tussen de großes Arbeitskräftepotenzial. Zwischen Woonboulevard Woonboulevard en Science- and Business Park Avantis is und Science- and Business Park Avantis befindet sich het grootste aantal mensen binnen de provincie Limburg der größte Beschäftigungsstandort Limburgs. werkzaam. Nur durch intensive regionale Zusammenarbeit der Alleen door intensieve regionale samenwerking tussen Kommunen können die beabsichtigte Stärkung der Wirt- gemeenten is het mogelijk om de economische structu- schaftsstrukturen und der Strukturwandel zügig voran- ren ook werkelijk te versterken en de structuurveran- gebracht werden. Zusätzlich zur Entwicklung der strate- dering voortvarend te laten verlopen. Parkstad is niet gischen Pläne hat die Organisation eine koordinierende alleen verantwoordelijk voor het ontwikkelen van strate- Rolle bei der Ausführung der Projekte. Die Parkstad gisch beleid, maar speelt ook een coördinerende rol bij Limburg fördert und steuert die Ausführung und sorgt de uitvoering van projecten. Parkstad Limburg stimu- für konsistente Vorgehensweisen. leert de uitvoering en stuurt deze aan en zorgt daarnaast voor een consequente werkwijze. Die Lage der Parkstad bietet hervorragende Chancen für grenzübergreifende Kooperationen. Gemeinsam mit den De ligging van Parkstad Limburg biedt uitstekende Nachbarregionen ist es das Ziel, die Zusammenarbeit in kansen voor grensoverschrijdende samenwerking. einer sogenannten Arbeitsgemeinschaft zu formalisieren. Samen met de buurregio‘s wil Parkstad Limburg de samenwerking formaliseren in een zogenaamde Arbeits- gemeinschaft.
16 / 17 VAALS Die Gemeinde Vaals liegt direkt an der deutschen Grenze De gemeente Vaals ligt direct aan de Duitse grens en und geht in den Aachener Ortsteil Vaalserquartier über. loopt daar over in de Akense wijk Vaalserquartier. De Die Grenzgemeinde besteht aus den drei Kernen Vaals, grensgemeente bestaat uit drie kernen: Vaals, Lemiers Lemiers und Vijlen (Limburg). Zu Vaals gehören die Sied- en Vijlen (Limburg). Bij Vaals horen verder nog de lungen Raren und Wolfhaag, zu Lemiers Holset und Ma- buurtschappen Raren en Wolfhaag, bij Lemiers Holset melis, zu Vijlen Camerig, Cottessen, Harles, Melleschet en Mamelis en bij Vijlen Camerig, Cottessen, Harles, und Rott. Der Tourismus nimmt einen hohen Stellenwert Melleschet en Rott. Het toerisme is erg belangrijk voor ein. dit gebied. In geographische Hinsicht hat die Gemeinde eine ganz Geografisch gezien heeft de gemeente een heel bijzonde- besondere Lage: Nirgendwo in den Niederlanden gibt re positie: nergens anders in Nederland ligt es eine Gemeinde, die sich so nahe bei einer ausländi- een gemeente zo dicht in de buurt van een grote buiten- schen Großstadt befindet. Das bietet der Gemeinde ein landse stad. Daarmee beschikt de gemeente over een starkes Entwicklungspotential.Nicht zuletzt durch die sterk ontwikkelingspotentieel, niet in de laatste plaats Entwicklung des RWTH Aachen Campus, des größten door de ontwikkeling van de RWTH Aachen Campus, het Wissenschaftsparks Europas. Die Gemeinde Vaals will grootste Science Park in Europa. Door overheidszaken en dafür sorgen, dass Ihre Bürger die Chancen, die die organisatorische aspecten goed op elkaar af te stemmen, Euregio zu bieten hat, optimal benutzen können, indem wil de gemeente Vaals ervoor zorgen dat haar burgers behördliche und organisatorische Sachen gut aufeinan- optimaal kunnen profiteren van de kansen die de Euregio der abgestimmt werden. Die Gemeinde Vaals kooperiert biedt. De gemeente Vaals neemt deel aan of ontwikkelt in oder entwickelt eine Reihe von Projekten und schafft diverse projecten en creëert op die manier mogelijkhed- so Möglichkeiten um die grenzüberschreitende Wohn-und en om de grensoverschrijdende woon- en leefkwaliteit te Lebensqualität zu fördern. bevorderen.
D NL 03 03 KAPITEL 03 HOOFDSTUK 03 WELCHEN HERAUS- WAT ZIJN DE UITDAGIN- FORDERUNGEN STELLT GEN VOOR CHARLEMAGNE SICH DIE CHARLEMAGNE GRENSREGIO? GRENZREGION? Der Grenzraum Charlemagne besticht insgesamt durch Charlemagne Grensregio heeft dankzij haar culturele seine kulturelle Vielfalt, seine landschaftlichen Reize veelzijdigheid, landschappelijke schoonheid en economi- sowie seine wirtschaftlichen und wissenschaftlichen sche en wetenschappelijke kracht enorm veel te bieden. Stärken. Grenzregionen haben jedoch mit besonderen Grensregio‘s hebben echter te maken met specifieke Herausforderungen zu kämpfen, die sich vor allem in den uitdagingen, met name op het gebied van arbeidsmarkt, Bereichen Arbeitsmarkt, Wirtschaft und Infrastruktur economie en infrastructuur. zeigen. DEUTSCHLAND 6,8% NIEDERLANDE 8,1% BELGIEN 8,9% NRW 8,3% LIMBURG 8,6% DG BELGIEN 8,1% AACHEN 9,7% HEERLEN 13% EUPEN 11,1% Nimmt man die Arbeitsmarktsituation in den Blick, so Wanneer we naar de arbeidsmarktsituatie kijken, zijn zeigt die Arbeitslosenquote Unterschiede zwischen Regi- er verschillen te zien tussen de werkloosheid in regio‘s onen im Grenzgebiet und anderen Regionen auf. Aachen, in het grensgebied en die in andere regio‘s. Aken, waar dessen Stadtgrenze mehr als die Hälfte auch nationale meer dan de helft van de stadsgrens ook landsgrens is, Grenze ist, weist eine Arbeitslosenquote von 9,7%1 auf. heeft een werkloosheidscijfer van 9,7%1. Ter vergelijking: Im Vergleich hat das Bundesland Nordrhein-Westfalen de deelstaat Nordrhein-Westfalen heeft een werkloos- eine Arbeitslosenquote von 8,3%2 und Deutschland eine heid van 8,3%2 en Duitsland als geheel een werkloos- Arbeitslosenquote von 6,8% 3. heidspercentage van 6,8% 3. Ein Blick in die Niederlande zeigt folgendes Bild: Mit ei- Nederland geeft het volgende beeld te zien: met een ner Arbeitslosenrate von 8,6% 4 liegt die Provinz Limburg percentage van 8,6% 4 is de werkloosheid in Limburg über dem Landesdurchschnitt. hoger dan in de rest van het land. Lokaal zijn er 1 Quelle: Arbeitsagentur, Juni 2013 1 Quelle: Arbeitsagentur, Juni 2013 2 Quelle: Arbeitsagentur, Juni 2013 2 Quelle: Arbeitsagentur, Juni 2013 3 Quelle: Arbeitsagentur, Juni 2013 3 Quelle: Arbeitsagentur, Juni 2013 4 www.ec.europa.ez/eures, 01.10.2013 4 www.ec.europa.ez/eures, 01.10.2013
18 / 19 Örtlich gibt es allerdings deutliche Unterschiede. So liegt echter duidelijke verschillen. Zo bedraagt de werkloos- die Arbeitslosenquote in Heerlen bei etwa 13%.5 heid in Heerlen circa 13%.5 In België is het gemiddelde In Belgien ist die Arbeitslosenrate im Schnitt 2012 werkloosheidscijfer in 2012 hoger dan in de DG met 8,1%. weiterhin höher als in der DG mit 8,1%, bleibt aber auch Het blijft echter ook ruim onder het niveau van het Kan- deutlich unter dem Niveau des Kantons Eupen mit 11,1%.6 ton Eupen met 11,1%.6 Die Arbeitsvermittlung in der Grenzregion wird unter De arbeidsbemiddeling in het grensgebied wordt onder anderem durch einen unzureichenden Informations- andere bemoeilijkt door onvoldoende uitwisseling van fluss zwischen den Grenzregionen, Sprachbarrieren und informatie tussen grensregio‘s, door taalbarrières en Unklarheiten bei Verwaltungsformalitäten erschwert. onduidelijkheid over bestuurlijke formaliteiten. Ook juri- Rechtliche Unterschiede, zum Beispiel im Bereich der dische verschillen, bijvoorbeeld op het gebied van sociale Sozialleistungen oder Steuerfragen, wirken sich zusätz- premies en belastingen, hebben een negatief effect op lich nachteilig auf einen offenen Arbeitsmarkt aus. een geïntegreerde arbeidsmarkt. In z‘n geheel is vast te Insgesamt ist festzustellen, dass mit zunehmender stellen, dat de werkloosheid stijgt naarmate men dichter Grenznähe die Arbeitslosigkeit steigt. bij de grens komt. Betrachtet man die Wirtschaftskraft einzelner Regionen, Als we kijken naar de economische kracht van afzonder- so zeigen sich in Grenzgebieten Werte, die oftmals unter lijke regio‘s, dan is die van grensgebieden vaak lager dan dem Wert von Nicht-Grenzregionen liegen. Auszugsweise die in een niet-grensgebied. Zo kunnen we het bbp per lassen sich für den BIP pro Kopf folgende Beispiele nen- capita als voorbeeld nemen: het bbp per capita laat voor nen: Der BIP pro Kopf zeigt mit Blick auf die Niederlande Nederland en het grensgebied Limburg ongeveer de- und das Grenzgebiet Limburg ähnliche Werte. So weist zelfde waarden zien. In Nederland is het bbp gemiddeld die Niederlande einen Durchschnitt von 35.400 Euro auf, € 35.400, in Zuid-Nederland 34.200 en in Limburg als Zuid-Nederland BIP PRO 34.200 KOPF und Limburg als Grenzregion grensregio ligt dit beduidend lager, namelijk € 31.60077. weit abgeschlagen 31.600 Euro.7 IN EURO BIP PRO KOPF IN EURO BRUTTOINLANDSPRODUKT PRO KOPF BRUTO BINNENLANDS PRODUCT PER HOOFD 35.400 30.500 32.700 27.251 31.600 21.754 5 BRF.be Nachrichten, 2010 5 BRF.be Nachrichten, 2010 6 Arbeitsamt der DG Belgien, 2012 6 Arbeitsamt der DG Belgien, 2012 7 Eurostat, statistisches Amt der Europäischen Union, 2010 7 Eurostat, statistisches Amt der Europäischen Union, 2010
20 / 21 PENDLERSTRÖME / PENDELAAR STROMEN 10.730 100.251 Grenzpendler zwischen Niederlande, Pendler innerhalb Deutschlands Belgien und Deutschland Pendelaars naar Duitsland Grensarbeiders naar Nederland, België en Duitsland STADT AACHEN Die geringe Zahl der Ein- und Auspendler aus Belgien Het – ten opzichte van het gemiddelde aantal forenzen und den Niederlanden in die Städteregion Aachen im binnen eigen land – geringe aantal forenzen van België Vergleich zu den nationalen Pendlerströmen zeigt, wie en Nederland naar de Städteregion Aachen, laat zien hoe stark die Arbeitsmarktbarriere „Grenze“ ist und unter- sterk de grens een arbeidsmarktbarrière is en onder- streicht im Besonderen die Bedeutung und die Notwen- streept nog eens het belang en de noodzaak van een digkeit einer gut funktionierenden Infrastruktur. So goed werkende infrastructuur. Dat betekent dat ook het zeigt auch das Schienen- und Straßennetz Optimierungs- spoor- en wegennet geoptimaliseerd moet worden. Er bedarf auf. Es bestehen Lücken im grenzüberschreiten- bestaan hiaten in het huidige verbindingsnet, de informa- den Verbindungsnetz, der Zugang zu Informationen über tie over OV-dienstregelingen in het buitenland is minder Ab- und Anfahrtszeiten des öffentlichen Verkehrs ist toegankelijk en er is nog altijd te weinig meertalige erschwert und mehrsprachige Informationen für Fahr- informatie voor reizigers. gäste sind noch unzureichend vorhanden. In de regio studeren ongeveer 60.000 studenten aan de Die Region verfügt mit einer Hochschullandschaft mit zes verschillende universiteiten/hogescholen, waarmee rund 60.000 Studierenden an sechs Hoch- und Fach- de regio een sterke kennis- en onderzoeksbasis heeft. hochschulen über einen starken Wissens- und For- Dit wordt nog eens versterkt door de sterke aanwezig- schungsstandort. Hinzu kommt eine starke Präsenz an heid van onderzoeksinstellingen en high-tech-bedrijven, Forschungsreinrichtungen und High-Tech-Firmen, die hetgeen grote kansen biedt voor technologietransfer großes Potential für Technologietransfer und Wachstum en groei in de grensoverschrijdende economische en im grenzüberschreitenden Wirtschafts- und Arbeitsraum arbeidsruimte. darstellen. Wat betreft de mogelijkheden op het gebied van recreatie Was die Möglichkeiten für Freizeit und Naherholung en ontspanning heeft de grensregio een zeer heterogene angeht, hat die Grenzregion eine ausgesprochen hetero- structuur, en het is juist die veelzijdigheid die de regio zo gene Struktur und diese Vielfalt macht sie besonders aantrekkelijk maakt. Hoewel de kracht van het gebied als attraktiv. geheel zeer indrukwekkend is, zijn de sterke punten niet Während die Stärke des Gesamtraumes beeindruckend gelijk over de deelregio‘s verdeeld. Het is daarom be- ist, zeigt sich eine unterschiedliche Verteilung dieser langrijk dat de kracht en het potentieel van de regio als Stärken in den einzelnen Teilregionen. Daher gilt es, die geheel worden gestimuleerd, waardoor alle mensen de Stärken und Potenziale der Region für den Gesamtraum voordelen ervan kunnen ervaren. zu heben und damit für alle Menschen erlebbar zu ge- Door samenwerking kan het bestaande potentieel stalten.Gemeinsam können die vorhandenen Potenziale worden verbeterd, waardoor er steeds meer obstakels gehoben und zu immer weiterem Rückgang bestehender kunnen worden weggenomen. Op die manier moeten de Hindernisse beitragen. Ziel ist, die Attraktivität und die aantrekkelijkheid en economische ontwikkeling van het wirtschaftliche Entwicklung des gemeinsamen Raums zu gebied worden gestimuleerd, moeten grensoverschrij- fördern, das grenzüberschreitende Arbeiten und Leben dend werken en wonen eenvoudiger worden gemaakt en zu erleichtern und Abstimmungen über Planungen und moet de afstemming over beleid en ontwikkelingen in de Entwicklungen in der Region zu verbessern. regio worden verbeterd.
D NL 04 04 KAPITEL 04 HOOFDSTUK 04 WELCHE ROLLE SPIELT WELKE ROL SPEELT DIE CHARLEMAGNE CHARLEMAGNE IN DE IM EUREGIONALEN EUREGIONALE VERBAND? KONTEXT? Regio‘s bieden een geschikt speelveld om het ontwikke- lingspotentieel te versterken, iets wat voor afzonderlijke Regionen bieten einen geeigneten Handlungsraum, um actoren vaak niet mogelijk is. Factoren zoals een veelzi- Entwicklungspotenziale zu heben, die einzelnen Akteuren jdig aanbod op het gebied van natuur en recreatie, mate versagt blieben. Vielfältige Natur- und Freizeitangebo- van koopkracht of aantrekkelijke onderwijs- en onder- te, Kaufkraft oder eine attraktive Hochschul- und For- zoeksvoorzieningen liggen meestal verspreid over de schungslandschaft liegen in der Regel verteilt vor und regio, maar kunnen door middel van samenwerking als können über Kooperationen als gemeinsame Potenziale gemeenschappelijk potentieel worden benut. genutzt werden. DIE REGION ALS ERFOLGVERSPRECHENDER HANDLUNGSRAUM DE REGIO ALS EEN VEELBELOVEND SPEELVELD Quelle: IFOK ...kritische Masse für Zuliefer- und Absatzmärkte ...kritische massa voor ...kurze Wege für toeleveranciers en afzetmarkten ...attraktives Technologie und Lebensumfeld für Wissenstransfer Arbeitskräfte ...korte lijnen voor ...een aantrekkelijke technologie- en leefomgeving voor kennistransfer werkenden DIE REGION BIETET DE REGIO BIEDT ...optimale Zugangs- ...ideale Plattform möglichkeiten für für Kooperation Fördermittel und Vernetzung ...optimale toegangs- ...ideale platformen mogelijkheden voor voor samenwerking ...wichtige Anknüpf- subsidiewerving en netwerken ungspunkte für externe Investoren ...belangrijke aan- knopingspunten voor externe investeer- ders
Damit Kooperationen gelingen, gilt es, die wesentlichen Voor een goede samenwerking is het noodzakelijk dat Faktoren erfolgreichen Beziehungs- oder Netzwerkma- aan de belangrijkste criteria voor succesvol relatie- en nagements zu beachten. An dieser Stelle ist vorrangig netwerkbeheer wordt voldaan. Hierbij willen we vooral von Bedeutung, den Sinn und Nutzen der Kooperation benadrukken dat het belangrijk is om steeds weer in präzise, partizipativ und wiederholt zu bestimmen. Re- goed overleg opnieuw precies vast te stellen wat de nut gionale Kooperationen müssen grundsätzlich in beste- en noodzaak van de samenwerking is. Regionale samen- henden territorialen Zusammenhängen verortet werden, werking moet in principe worden geïntegreerd in de hier u.a. die Euregio Maas-Rhein mit ihrer laufenden bestaande territoriale verbanden, in dit geval onder EMR2020-Strategie. Daneben gibt es innerhalb der EMR andere de Euregio Maas-Rijn (EMR), met de huidige noch weitere Kooperationsräume wie zum Beispiel die EMR2020-strategie. Daarnaast zijn er binnen de EMR MAHHL-Städte8, den EUROMOSA-Verbund9 und auch auf nog meer samenwerkingsverbanden, zoals de kommunaler Ebene den Zweckverband Eurode10. MAHHL-steden8, Euromosa9, en op gemeentelijk niveau Die nachfolgende Skizze zeigt die komplementären het Openbaar Lichaam Eurode10. Ebenen innerhalb der EMR auf, die zwar an gleichen Onderstaand schema geeft de complementaire niveaus Themenfeldern arbeiten können, es jedoch unterschied- binnen de EMR weer. Deze niveaus kunnen weliswaar liche Zuständigkeiten und Ausprägungen gibt, die sich im betrekking hebben op dezelfde themagebieden, maar de Wesentlichen im Grad der Operationalisierung unter- bevoegdheden en specifieke invulling verschillen, met scheiden. name wat betreft het niveau van operationalisering. Strategische Ebene mit politischer Willensbildung EUREGIO MAAS-RHEIN (EMR) (Euregio- Rat) und globalen Themen wie Metropol- EUREGIO MAAS-RIJN (EMR) region und Klimaschutzregion Strategisch niveau met politieke besluitvorming (Euregioraad) en algemene thema‘s als metropoolregio en klimaatbeschermingsregio GRENZÜBERSCHREITENDER KOOPERATIONSRAUM Operative Bündelungsebene der direkten GRENZÜBERSCHREITENDER Grenzanlieger im grenzüberschreitenden GRENSOVERSCHRIJEND KOOPERATIONSRAUM SAMENWERKINGSGEBIED Wirtschaftsraum Operationeel bundelingsniveau van directe grenspartners in de BILATERALE grensoverschrijdende economische ruimte AUFGABENBEZOGENE KOOPERATION DER KOMMUNEN Räumlich begrenzte, grenzüberschreitende kommunale OP EEN SPECIFIE- KE TAAK GERICHTE, Kooperation wie z.B. Avantis oder Eurode Zweckverband BILATERALE SAMEN- WERKING TUSSEN Ruimtelijk afgebakende, GEMEENTEN grensoverschrijdende samen- werking tussen gemeenten, zoals Avantis of Eurode 8 MAHHL Städte Innerhalb der Euregio Maas Rhein bilden die großen 8 MAHHL-steden Binnen de Euregio Maas-Rijn vormen de grote steden, Städte des Raumes Maastricht, Aachen, Hasselt, Heerlen und Lüttich einen namelijk Maastricht, Aken, Hasselt, Heerlen en Luik, een structureel strukturellen Kooperationsverbund zur Bearbeitung und Lösung explizit samenwerkingsverband ten behoeve van de gezamenlijke aanpak en urbaner Herausforderungen. oplossing van specifieke stedelijke uitdagingen. 9 Euromosa gegründet im Jahr 2003, ist der grenzüberschreitende Koope- 9 Euromosa Euromosa werd opgericht in 2003 en is het grensoverschrij- rationsverband zwischen der flämischen Stadt Maaseik, der niederländi- dende samenwerkingsverband tussen de Vlaamse gemeente Maaseik, de schen Gemeinde Echt-Susteren und den deutschen Gemeinden Gangelt, Nederlandse gemeente Echt-Susteren en de Duitse gemeenten Gangelt, Selfkant und Waldfeucht, ca 30 km nördlich von Aachen. Selfkant en Waldfeucht, ongeveer 30 km ten noorden van Aken. 10 Eurode Herzogenrath (D) und Kerkrade (NL), in unmittelbarer nördlicher 10 Eurode Herzogenrath en Kerkrade vormen sinds 1 januari 1998 een Nachbarschaft zu Aachen, bilden seit dem 1. Januar 1998 eine öffent- officieel publiekrechtelijk orgaan, te weten het Openbaar Lichaam Eurode. lich-rechtliche Körperschaft, den Zweckverband Eurode. Ziel ist es, die Het doel is om de levensomstandigheden van de bevolking in de beide Lebensumstände der Bevölkerung beider Grenzstädte zu verbessern und grenssteden te verbeteren en alledaagse problemen (met name voor die Alltagsprobleme, insbesondere für Grenzgänger, zu mindern. grensarbeiders) aan te pakken.
22 / 23 Kooperationen insgesamt und jede gemeinsame An- De samenwerking als geheel, maar feitelijk iedere geza- strengung innerhalb der Kooperation machen dann menlijke inspanning binnen het samenwerkingsverband, Sinn, wenn... heeft alleen zin als deze samenwerking: sie überhaupt erst die Möglichkeit zum Management überhaupt de mogelijkheid biedt om de toegenomen gewachsener gesellschaftlicher Komplexität eröffnen maatschappelijke complexiteit te beheersen; Synergien erzeugen, Chancen auf Positiv-Sum- synergiën oplevert, de kans op een positieve- men-Spiele eröffnen und Gewinn-Lösungen für alle -som-spel vergroot en win-win-oplossingen voor Beteiligten bieten und alle betrokkenen biedt, en mit ihrer Hilfe die Bereitstellung zusätzliche Res- er mede voor zorgt dat er extra resources (in de vorm sourcen zur Problembehandlung sei es in Form von van personeel, financiële middelen, middelen in Personal, Finanzmitteln, Sachmitteln oder Wissen er- natura of kennis) beschikbaar komen om problemen reicht wird. op te lossen. LEISTUNGSPOTENZIALE VON NETZWERKEN PRESTATIEPOTENTIEEL VAN NETWERKEN (Castellucci: 2008) 01 Management gewachsener gesellschaftlicher Komplexität Beheersen van de toegenomen maatschappelijke complexiteit 03 02 Leistungspotentiale regionaler Kooperationen Potentieel als gevolg van regionale samenwerking Bereitstellung zusätzlicher Ressourcen: Synergien / Personal, Finanzmittel, Positivsummen-Spiele / Sachmittel, Wissen Win-Win-Lösungen Beschikbaarheid van extra resources: personeel, financiële Synergieën/positieve-som-spel/ middelen, middelen in natura, kennis Win-win-oplossingen Kategorie 01 Categorie 01 ...bezieht sich folglich darauf, dass eine Problemlösung ...draait dus om de vraag, of een oplossing überhaupt überhaupt möglich wird,... mogelijk is,... Kategorie 02 Categorie 02 ...darauf, dass die Problemlösung den größtmöglichen ...om de vraag hoe een mogelijke oplossing zo veel Nutzen für die größtmögliche Zahl von Akteuren mogelijk profijt oplevert voor zo veel mogelijk actoren, bietet... en... Kategorie 03 Categorie 03 ...darauf, dass die Problemlösung erleichtert ...om de vraag hoe de mogelijke oplossing makkelijker (und wahrscheinlicher) wird. (en dus waarschijnlijker) wordt.
24 / 25 Die Partner der Charlemagne Grenzregion stehen für De partners van Charlemagne Grensregio streven naar innovative interkommunale Kooperation. Neben der Bün- innovatieve samenwerking tussen gemeenten. Het delungsfunktion für die beteiligten Städte und Gemeinden samenwerkingsverband wil niet alleen een bundelings- arbeiten die Partner intensiv an einer modellhaften gren- functie vervullen voor de deelnemende steden en ge- züberschreitenden Zusammenarbeit. Sie bauen hierbei meenten, maar de partners werken er ook hard aan om auf der bewährten projektorientierten Zusammenarbeit door middel van hun samenwerking een modelfunctie im Rahmen der Euregionale 2008 auf. In den vergan- te vormen voor andere regio‘s. Hierbij bouwen zij voort genen Jahren wurde in den Teilregionen intensiv daran op de projectgerichte samenwerking in het kader van de gearbeitet, die grenzüberschreitende Zusammenarbeit Euregionale 2008, die haar waarde reeds heeft bewezen. weiter zu verbessern. In de afgelopen jaren werd er in de deelregio‘s hard aan gewerkt om de grensoverschrijdende samenwerking Vor diesem Hintergrund und mit dem festen Ziel, die verder te verbeteren. grenzüberschreitende Kooperation dauerhaft zu veran- kern und die operative Zusammenarbeit zu verstetigen, Tegen deze achtergrond, en met het duidelijke doel om haben die Parkstad Limburg sowie die Stadt und der grensoverschrijdende samenwerking duurzaam te Kreis Aachen am 19.10.2009 im Aachener Krönungssaal verankeren en de operationele samenwerking te consoli- einen Letter of Intent zur Gründung eines EVTZ deren, hebben Parkstad Limburg en zowel de gemeente (Europäischer Verbund für territoriale Zusammenarbeit) als de Kreis Aachen op 19 oktober 2009 in de Krönungs- unterzeichnet. Der EVTZ sollte im Kernraum der Drei- saal van het Akense gemeentehuis een Letter of Intent länderregion die Euregio Maas-Rhein als strategische ondertekend voor de oprichting van een EGTS (Europese Handlungsebene ergänzen. 2010 wurden auf Initiative der Groepering voor Territoriale Samenwerking) (zie bijlage). Stadt Aachen mit projektbezogenen, politischen und geo- De EGTS dient in het kerngebied van de drielandenregio graphischen Argumenten auch die Gemeente Heerlen, een aanvulling te vormen op de Euregio Maas-Rijn als die Deutschsprachige Gemeinschaft Belgiens und die strategisch niveau. In 2010 werden op initiatief van de Gemeente Vaals in den Prozess einbezogen. 2011 wurde gemeente Aken op basis van project-, beleids- en geo- zwischen den beteiligten Parteien ein Beschluss gefasst, grafische argumenten ook de gemeente Heerlen, de eine Arbeitsgemeinschaft (AG) zu bilden. Die Arbeitsge- Duitstalige Gemeenschap van België en de gemeente meinschaft ist gegenüber dem EVTZ eine flexiblere Form Vaals bij het proces betrokken. In 2011 namen de betrok- der Zusammenarbeit, in der gemeinsam Projekte umge- ken partijen gezamenlijk het besluit om een Arbeitsge- setzt werden, der aber kein rechtlicher Status innewohnt. meinschaft (AG) te vormen. De Arbeitsgemeinschaft is Die Umstrukturierung zu einem EVTZ wird in der Region in vergelijking met de EGTS een meer flexibele vorm van zwischenzeitlich als Option, keinesfalls als zwingende samenwerking zonder juridische status, waarbij geza- Konsequenz aus der bisherigen Zusammenarbeit gese- menlijk projecten worden geïmplementeerd. De omvor- hen. Entscheidender ist, einen eigenen Weg zu definie- ming tot een EGTS wordt binnen de regio beschouwd als ren, in dem die Prinzipien der Kooperation gelebt werden optie, maar niet als noodzakelijk gevolg van de huidige können und Raum für Wachstum gegeben ist. samenwerking. Belangrijker is om een eigen weg te be- Die Prinzipien der Kooperation sind entsprechend den palen, waarbij de uitgangspunten van de samenwerking vorgenannten Punkten in de praktijk kunnen worden gebracht en waar ruimte is voor groei. Overeenkomstig de bovengenoemde punten komplementär zu den euregionalen Strukturen zu dienen de uitgangspunten van de samenwerking: arbeiten complementair te zijn ten opzichte van de Mehrwerte für alle Beteiligten zu schaffen Euregionale structuren; meerwaarde te creëren voor alle betrokkenen Außerdem sollte die Zusammenarbeit in der Grenzregion nicht zur Bildung neuer Grenzen beitragen, sondern ihre Daarnaast mag de samenwerking in de grensregio geen Offenheit für Kooperationen über den eigenen territoria- nieuwe grenzen creëren, maar moet deze juist openheid len Handlungsraum hinaus zeigen, wo dies in der scheppen om samen te werken over de grenzen van het jeweiligen Sache begründet ist. eigen territoriale gebied heen, voor zover hier in het be- treffende geval reden toe is.
Sie können auch lesen